Asgari Geçim İndiriminin Çalışma Mevzuatındaki Püf Noktaları!

AGİ Pazarlık Konusu Yapılabilir mi? Günlük Ücret Sistemini Uygulayan İdareler AGİ’yi Nasıl Ödemelidir? AGİ Kıdem ve İhbar Tazminatlarının Hesabında Dikkate Alınır mı? AGİ Net veya Brüt Ücrete Dahil Edilebilir mi? AGİ Sigorta Primine Tabi midir?

Asgari Geçim İndiriminin Çalışma Mevzuatındaki Püf Noktaları!
Asgari Geçim İndiriminin Çalışma Mevzuatındaki Püf Noktaları!
Haber albümü için resme tıklayın

İçerik

Giriş

Çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatında karışık konulardan bir tanesi de  AGİ (asgari geçim indirimi) uygulamasıdır.

AGİ 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “asgarî geçim indirimi” başlıklı 32’nci maddesinde aşağıdaki şekilde hüküm altına alınmıştır.

Ücretin gerçek usûlde vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi uygulanır.

Asgarî geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için % 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5, üçüncü çocuk için %10, diğer çocuklar için % 5’idir. Gelirin kısmî döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgarî geçim indirimi, bu fıkraya göre belirlenen tutar ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulanır. Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade yapılmaz.

İndirimin uygulamasında “çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, “eş” tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade eder.

İndirim tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki medenî hali ve aile durumu esas alınır. İndirim, yukarıdaki oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır.

(Ek fıkra: 21/3/2018-7103/6 md.) Net ücretleri, bu Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarife nedeniyle bu maddedeki esaslara göre sadece kendisi için asgarî geçim indirimi hesaplanan asgarî ücretlilere, içinde bulunulan yılın Ocak ayına ilişkin ödenen net ücretin (ilgili yılda geçerli asgarî ücretin dönemsel olarak farklı tutarlarda belirlenmiş olması halinde, yeni asgarî ücretin geçerli olduğu aylar için artışın uygulandığı ilk aydaki ücret üzerinden Kanunun 103 üncü maddesinde yer alan tarifenin ilk dilimindeki oran baz alınarak hesaplanan net ücretin) altında kalanlara, bu tutar ile bu tutarın altında kalındığı aylara ilişkin olarak aylık hesaplanan net ücreti arasındaki fark tutar, ücretlinin asgarî geçim indirimine ayrıca ilave edilir. Bu fıkrada geçen net ücret, yasal kesintiler sonrası ücret tutarına asgarî geçim indiriminin ilavesi sonucu oluşan ücreti ifade eder.

(Ek fıkra: 16/6/2009-5904/2 md.) Ücretlerin vergilendirilmesinde asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra, varsa teşvik amaçlı diğer indirim ve istisnalar dikkate alınır.

Cumhurbaşkanı, indirim konusu yapılacak toplam tutarın asgarî ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartıyla ikinci fıkrada belirtilen asgarî geçim indirimi oranlarını artırmaya veya kanunî oranına kadar indirmeye yetkilidir.

Asgarî geçim indiriminin uygulama dönemleri ve mahsup şekli ile diğer hususlara ilişkin usûl ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.

Bu çalışmamızda işveren konumunda bulunan idareler ve idarelerin şirketlerinde AGİ uygulamasının sadece çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatına yansımaları soru cevap şeklinde yargı kararları ve kurum görüşleri çerçevesinde işlenecektir.

Bu Makalenin PDF formatı için tıklayınız

AGİ Pazarlık Konusu Yapılabilir mi?

 193 sayılı Kanunun 32’nci maddesi gereğince, AGİ ücrete dâhil olan bir husus olmadığından pazarlık veya sözleşme konusu yapılamaz.

 AGİ Net veya Brüt Ücrete Dahil Edilebilir mi?

Asgari geçim indirimi, ücret olmadığı gibi ücretin eki de değildir. Asgari geçim indirimi, bireyin ya da ailenin asgari geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı bırakılmasıdır. Asgari geçim indirimi, net ücrete ya da brüt ücrete ilave edilemez, aynı şekilde asgari geçim indirimi, giydirilmiş ücret tespit edilirken, çıplak ücrete giydirilecek bir kazanç unsuru da değildir. Hüküm altına alınan alacaklar hesaplanırken ücrete asgari geçim indiriminin eklenmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir. Yerel Mahkeme yargılamasında, tazminata esas giydirilmiş brüt ücretin tespiti sırasında, asgari geçim indirimi ücrete dahil edilerek bu şekilde ücret tespit edilmiş, talep edilen alacaklar da tespit edilen bu ücret üzerinden hesaplanmıştır.[1]

Asgari ücret belirlenirken örneğin 2021 yılı günlük brüt asgari ücret 119,25 TL belirlenmiş olup, buna AGİ dahil edilmemiştir, zaten AGİ dahil edilerek belirlenemez.

Günlük Ücret Sistemini Uygulayan İşverenler AGİ’yi Nasıl Ödemeli?

Günlük ücret sistemini uygulayan işverenler ayın 28, 29, 30, 31 gün çekmesine bakmaksızın ücret ödemelerini 28, 29, 30, 31 gün üzerinden ödeyen işverenler için ilave asgari geçim indirimi söz konusu olmayacaktır.

Bu durumla ilgili olarak İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı Özelgesinde de, “çalışanlarınıza yapılan ücret ödemelerinin 30 gün olan aylarda 30 günlük, 31 gün olan aylarda ise 31 günlük olarak verilmesi, ilave AGİ uygulamasını etkilemeyecektir.” denilmiştir.[2]

AGİ Kıdem ve İhbar Tazminatlarının Hesabında Dikkate Alınır mı?

Asgari geçim indirimi, bireyin veya ailenin asgari geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı bırakılmasıdır. Asgari geçim indirimi, bir kimsenin vergi ödeme gücünün ancak, o kimsenin fizyolojik varlığını sürdürebilecek gerekli vasıtalar sağlandıktan sonra söz konusu olabileceği noktasından hareket ederek vergilendirmede sosyal adaleti sağlama amacına yönelik ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda asgari geçim indirimi, işçiye işveren tarafından sağlanan nakdi bir yardım olarak kabul edilemez. Bu nedenle de tazminata esas giydirilmiş ücretin hesaplanmasında asgari geçim indirimi miktarı çıplak ücrete dahil edilemez. Bir başka anlatımla, asgari geçim indirimi giydirilmiş ücretin bulunmasında nazara alınamaz.[3]

Davacı, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti ile ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Asgari geçim indiriminin, işçinin ücretinin eki niteliğinde olmadığını belirtip, kıdem ve ihbar tazminatının hesaplanmasına dahil edilmesinin hatalı olduğunu belirtmiştir. Asgari geçim indiriminin dahil edilmesi kıdem tazminatı açısından tavan nedeni ile sonuca etkili değilse de, ihbar tazminatı hesabında fazla miktar hesaplanmasına neden olmuştur. Tazminata esas giydirilmiş ücretin asgari geçim indirimi dahil edilmeden belirlenmesi gerekir.[4]

AGİ Dikkate Alınmadan Ücret Ödenmesi İdari Para Cezasını Gerektirir mi?

Asgari geçim indiriminin, tahakkuk ettirilecek gelir vergisi ile yakın ilgisi bulunmaktadır. Yani, tahakkuk edecek gelir vergisi, asgari geçim indirimi kadar düşmekte ve brüt ücretten yapılacak kesintiyi etkileyerek, net ücretin miktarını belirlemektedir. O halde, işçinin alması gereken net ücretten yapılan her türlü eksik ödeme ücretin eksik ödenmesi kapsamında değerlendirilir ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun “ücret ile ilgili hükümlere aykırılık” başlıklı 102/a 32 nci maddesinde belirtilen ücret ile işçinin bu Kanundan veya toplu iş sözleşmesinden veya iş sözleşmesinden doğan ücret ödemelerini süresi içinde kasden ödemeyen veya eksik ödeyen, işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiye bu durumda olan her işçi ve her ay için yüzyirmibeş Türk Lirası (2021 yılı için 315,00 TL) idari para cezası maddesinin konusunu oluşturur.

Asgari geçim indirimi; aile, yemek, taşıt, ikramiye gibi ücretin bir unsuru olmayıp, kıdem ve ihbar tazminatının hesabında geniş anlamdaki ücretin konusunu oluşturmaz.

İşverenlerin, işçi ücretlerini hesaplamada AGİ uygulamasını gözetmeyerek tahakkuk eden vergiyi doğrudan vergi dairesine yatırması veya en az geçim hesaplaması yapıp, işçiye yansıtmaması hallerinde, vergi dairelerinin mükelleflere tartışmalı olmakla birlikte vergi zıyaı kapsamında müeyyide uygulaması, işçinin ücretinin eksik ödendiği gerçeğini değiştirmeyecektir.

Sözleşmelerle, ücretlerin net belirlenmiş olması halinde, belirlenen ücretin brütü bulunarak asgari geçim indirim işlemli gelir vergisi üzerinden gelir vergisinin tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir. [5]

AGİ Sigorta Primine Tabi mi?

AGİ uygulaması, sigortalının brüt ücreti üzerinden kesilen sigorta primi (sigortalı hissesi) tutarı düşüldükten sonra kalan vergiye esas tutardan (matrahtan) kesilmesi ve vergi dairesine ödenmesi gereken gelir vergisinden, aylık bazda mahsup edilmesi gereken asgari geçim indirimi tutarının düşülmesini ve kalanın (olması halinde) vergi dairesine ödenmesini öngören bir uygulamadır.

Asgari geçim indirimi devletin, bir işçinin kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için uyguladığı gelir vergisi indirimidir. Diğer bir tanımla AGİ 16 yaşını doldurmuş her çalışanın kazanılan gelirinin bir kısmının vergiden muaf tutulmasıdır.

AGİ hesaplanırken çalışanın medeni durumu, varsa eşin çalışma durumu, çocuk sayısı ve çocukların yaşları dikkate alınır. Bu indirim her sene yeniden hesaplanarak yayınlanır.

AGİ işçinin yasal hakkıdır. İşverenin işçiye AGİ vermemesi söz konusu olamaz. Yani bu tutar işverenin ödediği değil işçinin gelirinden vergi dairesine ödenmesi gereken gelir vergisinin tutarından mahsup edilen kısmının işçiye iadesi olduğundan, bu tutarın işverence yapılan bir ödeme olarak değerlendirilmemesi gerekmektedir.

Dolayısıyla işçiye kendi ödeyeceği gelir vergisinden mahsup edilerek iade edilen AGİ’nin zaten brüt ücreti üzerinden sigorta primi kesintisi yapılmış olan sigortalının prime esas kazancına ayrıca bir kez daha ilave edilerek prime tabi tutulması mükerrer sigorta primi tahakkukunu gerektirecektir.[6]

Sonuç

AGİ ücrete dâhil olan bir husus olmadığından pazarlık veya sözleşme konusu yapılamaz. AGİ, ücret olmadığı gibi ücretin eki de değildir. AGİ, net ücrete ya da brüt ücrete ilave edilemez, giydirilmiş ücret tespit edilirken, çıplak ücrete giydirilecek bir kazanç unsuru da değildir. Net ya da brüt ücret dışlanarak, onlardan bağımsız olarak AGİ ödenir. 28, 29 veya 31 gün olan aylarda 2 gün veya 1 gün eksik ya da 1 gün fazla verilmesi, AGİ uygulamasını etkilemeyecektir. AGİ ödenmemesi veya eksik ödenmesi işçinin alması gereken net ücretten yapılan her türlü eksik ödeme ücretin eksik ödenmesi kapsamında değerlendirilir ve idari para cezası uygulanır. AGİ sigorta primi kesintisine tabi bir ödeme de değildir.

 [1] Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 24.03.2019 tarihli bir kararı (E.2015/28028, K.2019/1811) [2] 15.02.2019 tarihli E.63233 sayılı Özelge [3] Yargıtay 7. Hukuk Dairesinin 18.06.2013 tarihli bir kararı (E.2013/4101, K.2013/11443) [4] Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 23.10.2014 tarihli bir kararı (E.2012/39082, K.2014/30875) [5] Dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın 18/11/2013 tarihli 9915 sayılı görüş yazısı. [6] 18.06.2020 tarihli 2020/20 sayılı SGK Genelgesi. YASAL UYARI Bu çalışma Kamutech Yazılım A.Ş. mevzuat grubu uzmanları tarafından hazırlanmıştır. Makalenin her türlü yayın hakkı Kamutech Yazılım A.Ş.'ye aittir. Kaynak göstermek ve link vermek kaydıyla alıntı yapılabilir.

Ekli Dosyalar

25 Şub 2021 - 10:10 - Kamu İşçi


göndermek için kutuyu işaretleyin

Yorum yazarak Kamu İşçileri Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kamu İşçileri hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kamu İşçileri editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kamu İşçileri değil haberi geçen ajanstır.