Ali Hikmet UĞURLU
Kamu İhale Mevzuatı Uzmanı
1. GİRİŞ
Makalenin PDF halini indirmek için tıklayınız.Hatırlanacağı üzere, 20.11.2017 tarihli 696 sayılı KHK düzenlemesi ile 375 sayılı KHK’ya eklenen geçici 24’ncü madde uyarınca, taşeron firmalar altında çalışan işçiler, 2018-Nisan ayı itibariyle çalışmakta oldukları il özel idareleri ve belediyelerin mevcut veya sonradan kurdukları şirketlerde “işçi” statüsünde istihdam edildiler. Bazılarının ifadesiyle kadroya geçirildiler.
Yapılan düzenlemenin üzerinden yaklaşık 6 ay geçmesine rağmen, uygulamada çeşitli sorunlar yaşandığı göze çarpmaktadır.
Bunlardan birisi de “Belediye” ve “Şirket” arasında imzalanan personel hizmet alımı sözleşmelerinin niteliği ve içeriği ile (bu arada çoğu Belediyenin,şirketiyle henüz sözleşme imzalamadığı biliniyor) bu sözleşmelere dayanılarak şirketlere yapılan ödemelerin (aylık hakediş bedellerinin) ne şekilde yapılacağı konusundadır.
2. BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN PERSONEL HİZMET ALIMLARI TÜMÜYLE 4734 VE 4735 SAYILI KANUN HÜKÜMLERİNE TABİDİR
Öncelikle uygulamada farklı şekillerde yorumlara neden olan maddeyi hatırlatmakta fayda var. 375 sayılı KHK’nın Ek Madde-20’de;
“İl özel idareleri, belediyeler ile bağlı kuruluşları ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetleri 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait ve halen bu kapsamda hizmet alımı yaptığı mevcut şirketlerinden birine, bu nitelikte herhangi bir şirketi bulunmuyorsa münhasıran bu amaçla kuracakları bir şirkete gördürebilir” denilmektedir.
İlgili maddeyi inceledikten sonra varılacak sonuç;
- Alımın 4734 Md.62/e ve Md.22’deöngörülen sınırlamalara, limit ve şartlarabağlı olmaksızın yapılması, söz konusu alımda 4734 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmayacağı anlamına gelmemektedir.
- İl özel idareleri ve belediyelerin, kendi şirketlerine gördürecekleri personel hizmet alımları tüm yönleriyle 4734 ve 4735 sayılı Kanunu’na tabidir.
Konuyla ilgili olarak;
İçişleri Bakanlığınca yayınlanan,İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar’ın 6’ncı maddesinin (3) ve (4) fıkrasında;
(3) Bu kapsamda yapılacak personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerin bedelinin tespitinde, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin yaklaşık maliyetinin tespitine ilişkin hükümlerine uyulması zorunludur. Bu Usul ve Esaslarda düzenlenmeyen hususlarda Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği eki Hizmet İşleri Genel Şartnamesi ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.
(4) Bu kapsamdaki hizmet alımlarında taraflar arasında sözleşme imzalanması zorunludur.
Denilmektedir.
Sonuç olarak, Belediye ve İl Özel İdarelerin şirketlerinden yapacakları personel hizmet alımlarında yaklaşık maliyetinin tespitinden, sözleşmenin bitimine kadar 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu hükümleri ile Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ve eki Hizmet İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine uyulması gerektiği açıktır.
3. SÖZLEŞMELERDE,BİRİM FİYAT TEKLİF CETVELİ, HAKEDİŞ ÖDEMELERİ VE FİYAT FARKINA İLİŞKİN ESASLAR BELİRTİLMELİDİR
İl özel idare ve belediye şirketlerine yapılacak hakediş ödemelerinin, yöntem ve hesaplama kriterlerine ilişkin temel dayanak, öncelikle imzalanan sözleşme ve ekleridir.
Hizmetin türü “personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı” olduğundan sözleşme türü de “birim fiyat sözleşme” olmalıdır.
Birim fiyat sözleşmeye esas olmak üzere “birim fiyat teklif cetveli” oluşturulmuş olmalı ve bu cetveldeki “sözleşme kalemlerine” (işçilik kalemlerine) teklif edilen birim fiyatlar ile miktarların (ay/gün) çarpımı neticesinde elde edilen tutarlar, toplam sözleşme bedelini oluşturmalıdır.
İşçilik kalemleri “asgari ücretin %… fazlası” şeklinde ifade edilmelidir. (Aşağıda örnekteki gibi)
Sıra No |
İş Kaleminin Adı ve Kısa Açıklaması |
Miktarı |
Teklif Edilen Birim Fiyat |
Tutarı |
||
Birimi | İşçi sayısı | Ay/gün/saat | ||||
01 | Vasıfsız İşçi (Asgari Ücretin %20 Fazlası) | Ay | 40 | 12 | 3.000 | 1.440.000 |
02 | Vasıflı İşçiler – Marangoz, Şoför, Elekt. Su Tesisatçısı (Asgari Ücretin %40 Fazlası) | Ay | 25 | 12 | 4.000 | 1.200.000 |
03 | Vasıflı İşçiler –Makine, İnşaat, Elektrik Tekn. (Asgari Ücretin %60 Fazlası) | Ay | 10 | 12 | 5.000 | 600.000 |
Ayrıca varsa Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde yapılacak çalışmalar, haftalık 45 saati aşan çalışmalar için de sözleşme kalemleri açılmalıdır.
Belediye ve il özel idare tarafından tespit edilecek yaklaşık maliyetin hesaplanmasında Kamu İhale Kurumu web sayfasında yayınlanan “KİK İşçilik Hesaplama Modülü” kullanılmalıdır.
Sözleşmeye göre ödeme planı ve şartları “Hizmet İşleri Genel Şartnamesi” usul ve çerçevesinde İdarece düzenlenmelidir. Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin 42’nci maddesinde
“Geçici hakediş raporları yüklenicinin başvurusu üzerine, sözleşme veya eklerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça ayda bir defa düzenlenir. Gelecek yıllara sari olmayan sözleşmelerde yaptırılan işler için, son hakediş raporu bütçe yılının sonuna rastlayan ayın yirminci (20.) günü düzenlenir.
İşe başladığından beri meydana getirilen işler, kontrol teşkilatı tarafından yüklenici veya vekili ile birlikte hesaplanır ve bulunan miktarlar, teklif edilen birim fiyatlarla çarpılmak suretiyle sözleşmedeki esaslara uygun olarak hakediş raporuna geçirilir”
Denilmiştir. Buna göre sözleşme süresince ayda bir kez hakediş raporu düzenlemesi ve bu hakediş raporunda işçilerin aylık puantaj kayıtlarına göre hesaplanan miktarlarla (ay/gün/saat) teklif edilen birim fiyatların çarpımı neticesinde oluşan tutarlar hakediş bedelini oluşturacaktır.
Dolayısıyla sözleşme süresi boyunca çalıştırılacak işçilerin, bayram ve mesai ücretlerinin ve varsa kullanılan araç-gereç ve ekipmanların birim fiyatlarının işe başlarken tespit edilmiş olması ve hakediş tutarlarının bu belirlenen birim fiyatlar ile ilgili ayda gerçekleşen miktarların çarpımı suretiyle hesaplanması gerekmektedir.
4. ŞİRKETİN “MALİYET+KÂR” USULUYLE FATURA KESMESİ MEVZUATA AYKIRIDIR
Yukarıda da açıklandığı üzere, personel hizmet alımlarının belediye şirketlerinden ihalesiz, doğrudan temin edilmesi, 4734 sayılı Kanunun 62/e ve 22’nci maddelerinin uygulanmaması açısından kısıtlı bir istisna sağlamıştır.
Ancak söz konusu istisnaya karşın, bu hizmet işlerinde yaklaşık maliyetin tespitinden, sözleşmenin bitimine kadar 4734 ve 4735 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağı hususu, 375 sayılı KHK ve İçişleri Bakanlığı Tebliğinde açıkça belirtilmiştir.
İçişleri Bakanlığı Tebliğinde ayrıca Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin (HİGŞ) altı çizilmiş ve HİGŞ hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin çeşitli maddelerine baktığımızda ise;
“(…) Belli dönemler halinde (günlük, haftalık, vs ) tekrarlanmak suretiyle ifa edilen sürekli nitelikteki işlerde kontrol teşkilatı, yapılan işle ilgili olarak Genel Şartnamenin 34 üncü maddesindeki esaslara göre bu dönemler itibariyle kayıt tutar. Hakediş ödemelerinde bu kayıtlar da dikkate alınır ve sözleşme ve eklerine aykırı olarak gerçekleştirildiği tutanağa yazılan işler için sözleşmesinde belirtilen kesinti ve cezalar uygulanır”
“(…) Bu kayıtlarda işin sözleşme ve eklerine uygun olarak yapılıp yapılmadığı, işlerdeki hata, kusur ve eksiklikler, kaç kişinin çalıştığı ve hangi makine ve ekipmanın kullanıldığı ve kontrol teşkilatı tarafından gerek görülen diğer hususlar belirtilir. Bu kayıt ve itirazlar hem hakediş ödemelerinde, hem de sözleşmenin sona erdiği tarihte kabul komisyonu tarafından gerçekleştirilecek kabul işlemlerinde esas alınır”
“(…) Geçici hakediş raporları yüklenicinin başvurusu üzerine, sözleşme veya eklerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça ayda bir defa düzenlenir. Gelecek yıllara sari olmayan sözleşmelerde yaptırılan işler için, son hakediş raporu bütçe yılının sonuna rastlayan ayın yirminci (20.) günü düzenlenir.
“(…) İşe başladığından beri meydana getirilen işler, kontrol teşkilatı tarafından yüklenici veya vekili ile birlikte hesaplanır ve bulunan miktarlar, teklif edilen birim fiyatlarla çarpılmak suretiyle sözleşmedeki esaslara uygun olarak hakediş raporuna geçirilir”
HİGŞ’nin ilgili maddelerinde özetle; hakediş raporlarının ayda bir defa düzenleneceği, hakediş döneminde gerçekleştirilen işlerin (kaç işçinin çalıştığı, eksik günler, fazla mesai, bayram çalışmaları vs.) kontrol teşkilatı ve yüklenici birlikte bulunacağı ve bulunan miktarların sözleşmeye esas birim fiyatlarla çarpılması suretiyle hakediş raporuna aktarılacağı ifade edilmektedir.
Buna karşın bazı belediye şirketlerinin yanlış bir hesaplama yöntemi geliştirdiğini görüyoruz. Bu yöntemde her ayın hakediş tutarına esas fatura bedeli hesaplanırken, brüt işçilik maliyetlerinin üzerine, %22,5 dolayında SGK işveren primlerinin eklendiği, bunun üzerine %4 sözleşme giderleri eklendiği ve en son da %1-7 arasında değişen şirket kârı eklendiği gözlemlenmektedir.
Yukarıdaki örnekte görüldüğü üzere sözleşme süresince geçerli olması gereken birim fiyatlar aslında hiç kullanılmamaktadır. Belediye şirketi her ay işçilerin bordoları üzerinden hesapladığı brüt işçilik maliyetinin üzerine sözleşme giderleri ve şirket kârını ekleyerek Belediyeye fatura etmektedir. Maliyet+kâr usulü olarak da bilinen bu yönteme göre, ortalama işçilik bedeli (TL/Ay) her ay yukarı ve aşağı değişkenlik göstermektedir.
Oysa ki kamu ihale mevzuatı hükümlerine göre, sözleşme süresince birim fiyatlar değiştirilemez. Şirket maliyeti değişkenlik gösterse de birim fiyatlar her ay aynen uygulanmaya devam edilir.
Asgari ücret artışları, toplu iş sözleşmesi ve Yüksek Hakem Kurulu kararları nedeniyle işçilik ücretlerinde meydana artışların işverene getirdiği maliyetler sözleşme bedeline ek olarak “fiyat farkı” mahiyetinde hesaplanır. Fiyat farkı hesaplanırken dikkat edilecek önemli husus işçilik maliyetlerine sadece SGK işveren primi eklenecektir. Mevzuat gereği %4 sözleşme giderleri ve şirket kârı fiyat farkına eklenmez.
5. MEVZUATA UYGUN OLAN HESAPLAMA NASIL OLMALIDIR?
Önceki başlıklarda da anlattığımız üzere belediye şirketlerinden temin edilen personel hizmet alımı işlerinin sözleşme sonrası uygulamalarında,Nisan-2018 dönemi öncesine göre herhangi bir değişiklik olmamıştır.
İçişleri Bakanlığı Tebliğinde de işaret edilen mevzuat hükümlerini incelediğimizde (Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği eki Hizmet İşleri Genel Şartnamesi ve ilgili diğer mevzuat) Belediye şirketlerine özel herhangi bir hüküm eklenmediği görülecektir.
Söz konusu hizmet işlerinin ihale yapılmadan, limit ve kısıtlamalara bağlı olmadan doğrudan teminle yapılıyor olması, sözleşme imzalanmayacağı, sözleşme kalemleri ve birim fiyat teklif cetveli oluşturulmayacağı, hakediş ödemelerinin ve fiyat farkının şirket maliyetinin üzerine kâr eklenerek serbestçe ödenebileceği anlamını taşımamaktadır.
Bu gibi hatalı bir yoruma dayalı olarak yapılan hakediş ödemelerinde, aşağıdaki sorunlar yaşanabilir:
- Sözleşmenin sabit kalması gereken birim fiyatları (TL/Ay cinsinden işçilik fiyatları) her ay değişkenlik gösterecektir
- Yaklaşık maliyette öngörülmeyen ve sözleşme bedeline dahil olmayan giderler (asgari ücret artışına dayalı farklar, toplu iş sözleşmesi ve yüksek hakem kurulu kararlarından kaynaklı farklar gibi) sözleşmeye sanki en baştan dahilmiş gibi eklenerek ödenmiş olacaktır
- Ödenen bu tutarlar “Fiyat farkı” olarak hesaplanmadığı için üzerine fazladan %4 sözleşme giderleri ve şirket kârı da eklenmiş olacaktır
- Bordrolara dayanılarak yapılan bu ödemelerde, şirketin işçi maaşlarında yapacağı hatalar, hakediş bedellerinin de hatalı ödenmesine sebebiyet verecektir
Bu noktada belediye şirketlerine önerdiğimiz çözüm, aslında Nisan-2018’e kadar uygulanmış olan ve halen de uygulanması mevzuat açısından zorunlu olan sistemden farklı değildir.
Bu sisteme göre;
- Belediye ile şirket arasında personel hizmet alımı sözleşmesi imzalanmış olmalıdır (İçişleri Bakanlığı Tebliği 6’ncı madde 4’ncü fıkra)
- Sözleşmenin eki olan “birim fiyat teklif cetvelinin” hazırlanmış olması ve teklif cetvelinde teklif edilen toplan tutarın, sözleşme bedeline eşit olması gerekmektedir
- Birim fiyat teklif cetvelinde gösterilen işçilik kalemlerinin “asgari ücretin %..fazlası” şeklinde ifade edilmesi ve bu % fazlaların “taşerondan kadroya geçiş öncesi” dönem ile birebir aynı olması gerekmektedir
- Asgari ücret artışından kaynaklanan farkların, sözleşme haricinde şirkete “fiyat farkı” olarak ödeneceği ve hizmet alımları fiyat farkı kararnamesinin uygulanacağı sözleşmede belirtilmelidir.
- Yürürlüğü devam eden toplu iş sözleşmesi mevcut değilse, Çalışma Bakanlığınca 12.04.2018’de yayınlanan ve süresi 30.06.2020 tarihine kadar geçerli Yüksek Hakem Kurulu toplu iş sözleşmesi hükümlerinin uygulanacağı hususu ve buradan kaynaklanan ücret farklarının sözleşme haricinde şirkete “fiyat farkı” olarak ödeneceği belirtilmelidir.
Sonuç itibariyle yürürlükte bulunan mevzuat hükümleri ile uyarlı bir şekilde sözleşme hazırlanması, birim fiyat teklif cetvelinin oluşturulması, hakediş ödemelerinin ve şirket faturasının sözleşme hükümlerine uygun olarak düzenlenmesi, olası hatalı uygulamaların da önüne geçecektir.
Makalenin PDF halini indirmek için tıklayınız.YASAL UYARI
Bu çalışma Kamutech Yazılım A.Ş. mevzuat grubu uzmanları tarafından hazırlanmıştır. Makalenin her türlü yayın hakkı Kamutech Yazılım A.Ş.'ye aittir. Kaynak göstermek ve link vermek kaydıyla alıntı yapılabilir.
Yorum yazarak Kamu İşçileri Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kamu İşçileri hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kamu İşçileri editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kamu İşçileri değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Kamu İşçileri Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kamu İşçileri hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kamu İşçileri editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kamu İşçileri değil haberi geçen ajanstır.
Yorumlar
(2)Zübeyde Nur Yatgın - Henüz karar net değil. Bakanlığın bir kuruma gönderdiği görüş yazısı o şekilde. Fakat her an yeni bir değişiklik ile farklı bir düzenleme yapılacağı kanaatindeyiz. Beklemede kalın.
msahranc - Asgari ücret fiyat farkının uygulanmayacağı yönünde karar kılındığına göre yazılımınız hak edişleri nasıl hesaplayacak?
Yazılan yorumlardan Kamu İşçileri hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Sitemizin Topluluk Kurallarına uymayan yorumlar yayınlanmaz. Yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kamu İşçileri editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kamu İşçileri değil haberi geçen ajanstır.