Taşerondan kadroya geçen işçilerin yıllık izinleri konusunda kafa karışıklığı yaşandığı, bazı kurumların zaman zaman hatalı görüşler verdiği görülmektedir. Kimi kurumlar, kökleşmiş Yargıtay içtihatlarına rağmen kullanılmayan yıllık izinlerin devretmeyeceği yönünde yazı yayınlamaktadır.
Diğer yandan işçilerin yıllık izinlerini kullanmak kaçındığı, izin kullanmak yerine ücretini almak istediği durumlar yaşanmaktadır.
Peki işçi yıllık iznini kullanmaktan kaçınabilir mi? İzin kullanmak istemeyen işçi, zorunlu olarak yıllık izne çıkarılabilir mi? İşçi yıllık iznini kullanmayıp ücretini isteyebilir mi? Yıllık izin çalışılırken ücrete dönüşür mü?
Bu sorulara, Yargıtay kararları ve 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelik bağlamında cevap arayacağız.
KULLANILMAYAN YILLIK İZİN YANAR MI?
Öncelikle belirtmek gerekir ki, işçinin çeşitli nedenlerle kullanamadığı yıllık izinleri yanmaz. Bir sonraki yıla devreder. Bu husus ilgili mevzuat ve kökleşmiş Yargıtay içtihatları ile kesinlik kazanmıştır. Bu nedenle kullanılmayan yıllık izinlerin devretmeyeceği ve yanacağı şeklindeki görüşlere itibar edilmemelidir.
İŞÇİ YILLIK İZNİNİ KULLANMAYABİLİR Mİ?
Ancak yıllık izin hakkının yanmayıp devredecek olması, işçiye yıllık iznini kullanmama hakkı vermez. Esas olan yıllık iznin dönemi içerisinde kullanılmasıdır. İş Kanunu ve Ücretli Yıllık İzin Yönetmeliği, işçiye kullandırılması gereken yıllık izin ile kullandırılma usulünü ayrıntılı şekilde tanımlamıştır.
İş Kanununun 53. maddesinde, işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verileceği, yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemeyeceği hükme bağlanmıştır.
Dolayısıyla ücretli yıllık izin hakkının, işçi tarafından kullanılmak istenmemesi veya işveren tarafından kullandırılmaması İş Hukuku’nun emredici hükümlerine aykırıdır.
İŞÇİ YILLIK İZNİNİ KULLANMAKTAN KAÇINIYORSA İŞVEREN NE YAPABİLİR?
Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere, işçinin yıllık iznini döneminde kullanması gerekir. Ancak işçilerin, işten ayrılma durumumda ücretlerini alabilme umuduyla yıllık izinlerini kullanmayıp biriktirmek istediği görülmektedir.
Bu durumda işveren, işçisini zorunlu olarak yıllık izne çıkarabilir. Yıllık iznin ne zaman kullanacağını belirleme yetkisi, yönetim hakkı kapsamında işverenin hakkıdır.
Bu husus, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2011/6774 Esas ve 2013/13240 sayılı kararında, şu şekilde ifade edilmektedir;
“Yıllık ücretli izin ile hafta tatilinin süresi İş Kanununda nispi emredici olarak düzenlenmiş olup, işçinin belli bir süre çalışması durumunda hak edeceği yıllık izin ve hafta tatilinin kullanılacağı zamanı belirleme yetkisi yönetim hakkı kapsamında işverene tanınmıştır… Yıllık ücretli izin, işverenin yönetim hakkı kapsamında işçiye yılın herhangi bir zaman diliminde yada daha sonraki bir dönemde kullandırılabilir. Kullandırılmadığı takdirde sonuçta, iş sözleşmesinin feshi ile bu hak izin alacağına dönüşmektedir.”
Dolayısıyla işveren, yıllık izne çıkmamakta ısrar eden işçisini, belirleyeceği bir tarihte zorunlu olarak yıllık izne gönderebilir. Özellikle kamu kurumları açısından, birikmiş yıllık izinlerinin kullandırılması aynı zamanda işverenin sorumluluğudur.
Yine Yargıtay kararları çerçevesinde yıllık izinlerin kullandırıldığı noktasında ispat yükü işverene aittir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri veya eşdeğer bir belge ile kanıtlamalıdır.
SAYIŞTAY NE DİYOR?
Bu husus, Sayıştay’ın 2017 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu’nda da gündeme getirilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçilerin yıllık izinlerinin kullandırılmaması sonucu kamu idarelerinin toplu ödeme yapmak zorunda kaldıklarına dikkat çeken Sayıştay, şu görüşü dile getirmiştir;
“Denetimler sonucunda yıllık izin hakkının çalışanların dinlenmesi ve işyerindeki veriminde düşüş yaşanmaması için tanınan bir sosyal hak olmasına rağmen mali bir hak olarak görülmesi nedeniyle, işçilerin yıllık ücretli izinlerini kullanmayarak biriktirdiği, bunun sonucunda iş akdinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçilere önceki yıllarda kullanmadıkları yıllık izinler için sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden toplu olarak ödeme yapılmak zorunda kalındığı görülmüştür. Bu durumun, kamu idarelerinin nakit yönetimini olumsuz etkileyeceği ve ek maddi külfet oluşturabileceği değerlendirilmektedir.”
İŞÇİ YILLIK İZİN KULLANMAYIP PARASINI İSTEYEBİLİR Mİ?
Pek çok Yargıtay kararında, işçinin çalışırken birikmiş yıllık izin ücretini isteyemeyeceği ifade edilmektedir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2017/19418 Esas ve 2017/6062 sayılı kararında, şu hükümlere yer verilmiştir;
“Yıllık izin hakkı Anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez. İşçinin iş sözleşmesinin devamı süresinde kullanmadığı yıllık izinlere ait ücreti istemesi mümkün değildir.”
YILLIK İZİN, İŞÇİ ÇALIŞIRKEN ÜCRETE DÖNÜŞÜR MÜ?
Kullanılmayan yıllık iznin iş sözleşmesi devam ederken ücreti dönüşmeyeceği de yine Yargıtay içtihatları ve Kanun’la sabittir. İş Kanunu’nun 59. Maddesi’nde, işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücretin, iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçiye ödenmesi gerektiği belirtilmiştir.
22. Hukuk Dairesi’nin 2018/9105 Esas ve 2018/16043 sayılı kararında da bu hususla ilgili olarak şu hüküm yer almıştır:
“4857 sayılı Kanun’un 59. maddesinde, iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, işçiye kullandırılmayan yıllık izin sürelerine ait ücretlerin son ücret üzerinden ödeneceği hükme bağlanmıştır. Yıllık izin hakkının ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin feshi şarttır. Bu noktada, sözleşmenin sona erme şeklinin ve haklı nedene dayanıp dayanmadığının önemi bulunmamaktadır.”
