İşçilerin çeşitli rahatsızlıkları dolayısıyla sağlık hizmeti sunucularına müracaat ederek istirahat raporu almaları, çok sık rastlanılan bir durumdur.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), istirahat rapora alan işçilere, belirli şartlar çerçevesinde rapor parası olarak ifade edilen geçici iş göremezlik ödeneği ödemektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan sigortalılara (işçilere), iş göremezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için, işverenler tarafından, işçinin istirahat süresince işyerinde çalışılmadığına dair bildirimin yapılması gerekmektedir.
SGK, bildirim aranmayacak haller hariç olmak üzere, söz konusu bildirim olmadan geçici iş göremezlik ödeneği ödememektedir.
Peki işverenlerin ‘çalışmadı’ bildirimini hangi sürede yapmaları gerekmektedir?
Bu konuda birkaç defa mevzuat değişikliği olduğundan bir bilgi kirliliği ve kafa karışıklığı sözkonusudur.
Bu hususlar, SGK’nın 2016/21 sayılı Genelgesi ile detaylı olarak açıklanmıştır.
Buna göre;
İşverenlerin istirahat raporlarına ilişkin ‘çalışmadı’ bildirimi, “İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ”in 5 inci maddesine göre 2/3/2013 tarihinden itibaren;
“1-Bildirimin, http://www.sgk.gov.tr internet adresinde e-SGK-İŞVEREN Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi (https://uyg.sgk.gov.tr/vizite/welcome.do) ekranından işverenler tarafından sigortalıların hak ettikleri istirahat süresinin bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait aylık prim hizmet belgesinin verileceği son tarihteki gün sonuna kadar elektronik ortamda Kuruma gönderilmesi zorunludur.
2-Aylık prim ve hizmet belgesinde eksik gün nedeni olarak geçen 01 (istirahat) kodu ile bildirilen sigortalılar için bu bildirim, çalışılmadığına dair bildirim yerine geçer.” hükmü getirilmiştir.
Sadece “12 Birden fazla” kutucuğunun işaretlenmesi çalışılmadığına dair bildirim yerine geçmeyecektir. İşverenlerce Kuruma eksik gün nedeni olarak bildirilen “01-istirahat” dışında kalan diğer eksik gün nedenleri bildirimleri için mutlaka istirahatli olduğu sürelerde çalışılmadığına dair bildirim ekranından veya aylık prim ve hizmet belgesindeki” istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” kutucuğunun işaretlenmesi sureti ile çalışmadığına dair bildirim yapılması gerekmektedir.
Buna göre işveren modülünde “Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş” ekranlarında, rapor bilgileri kayıtlı olan sigortalılar için yapılacak işlemler aşağıda örneklendirilmiştir;
Örnek 1: Özel sektör sigortalısı için 02/03/2013 tarihinden itibaren başlayan, 30/03/2013 tarihinde istirahat süresi sona eren bir rapor için çalışılmadığına dair bildirimin, aylık prim hizmet belgesinin Kuruma bildirilmesi gereken son tarih olan 24/4/2013 tarihi saat 23:59’a kadar yapılması gerekmektedir. Söz konusu rapor için çalışılmadığına dair bildirim giriş ekranından manuel veya elektronik bildirim yapılabileceği gibi, Mart ayı APHB’de 01(istirahat) eksik gün nedeni veya “istirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğunun işaretlenmesi de çalışılmadığına dair bildirim yerine geçecektir. Bu bildirimlerden herhangi birinin yapılması gerekli ve yeterlidir.
Örnek-2: Özel sektör sigortalısı için 20/03/2013 tarihinde başlayan 10/04/2013 tarihinde sona eren bir sağlık kurulu raporu için, çalışılmadığına dair bildirim yerine geçecek olan eksik gün nedeni bildiriminin, istirahatin 10/4/2013 tarihinde sona ermesi nedeniyle, Nisan 2013 aylık prim hizmet belgesinin Kuruma verileceği son tarih olan 23/5/2013 tarihi saat 23:59’a kadar yapılması gerekecektir.
Birden fazla aya sarkan istirahat raporlarında, yalnızca istirahatin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait APHB’de 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bildirilmesi halinde çalışılmadığına dair bildirim yapılmış olacaktır. Çalışılmadığına dair bildirim bakımından, rapor süresini kapsayan diğer aylar için ayrıca 01 (istirahat) eksik gün nedeni bildiriminin yapılıp yapılmadığına bakılmayacaktır. Bununla beraber istirahatin başladığı ilk ayda veya istirahatin devam ettiği diğer aylarda 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bulunması, fakat istirahatin bittiği aya ait APHB’de 01 (istirahat) eksik gün nedeninin bulunmaması durumunda bildirim yapılmamış sayılacaktır. İstirahatin bittiği tarihin içinde bulunduğu aya ait APHB’de “istirahat süresinde çalışmamıştır” kutucuğu işaretlenecek ya da çalışılmadığına dair bildirim giriş ekranından bildirim yapılacaktır. Bu şekilde de bildirim yapılmaması durumunda idari para cezası uygulanacaktır.
Örnek-3: Kamu işyerinde çalışan sigortalı 22/01/2018-26/01/2018 tarihleri arasında istirahat raporu almıştır. Söz konusu rapor 15/01/2018-14/02/2018 tarihleri arasında bulunduğundan ve bu döneme ait aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma bildirileceği son tarih olan 23/02/2018 tarihine kadar, sigortalının istirahatli olduğu günlerde iş yerinde çalışmadığına dair bildirimin yapılması gerekmektedir.
Diğer taraftan, örneğin 02/03/2013-30/04/2013 tarihleri arasında istirahatli bırakılan ve özel sektörde çalışan bir sigortalının, ödeneğini, rapor sona erme tarihinden önce en az onar günlük (10, 20 veya 30 günlük sürelerde istenmesi de mümkündür) süreler halinde talep etmesi durumunda, talep edilen günlerin tamamlanmış olması şartıyla ödenek, çalışılmadığına dair bildirim girişinin işveren tarafından Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş Ekranlarından sigortalının talep ettiği süreler için yapılması şartıyla hemen ödenecektir.
Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi Hakkında İdari Para Cezası Uygulamaları
- Aylık prim hizmet belgesi üzerinde yer alan eksik gün nedeni “01-İstirahat” veya “istirahatli olduğu sürelerde, işyerinde çalışmamıştır” olarak”,
- Manuel veya Elektronik Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş ekranından sigortalının istirahatli olduğu dönemde çalışıp çalışmadığını “Çalışmadı” veya “Çalıştı” olarak bildirmeyen işverenlere Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde belirtilen asgari ücretin yarısı, geç bildirenlere ise asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi İle İlgili Diğer Konular
- Sigortalılara rahatsızlıkları sebebiyle sağlık hizmet sunucularınca 10 günün üstünde istirahat verilmesi halinde hak ettikleri geçici iş göremezlik ödeneklerini 10’ar günlük dilimler halinde almak istedikleri konusunda işverenlerine talepte bulundukları takdirde ve işverence ilgili süreler için bildirim yapılması halinde Kurumca ödenekleri ödenecektir.
- Sigortalının yatarak tedavi gördüğü sürelerde, işveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
- Hastalık vaka türünde sıra numarası “1” olup, 2 veya daha az gün süreli raporlar için ödenek ödenmeyecek ve çalışılmadığına dair bildirim aranmayacaktır.
- Hastalık ve analık vaka türlerinde sigortalının müstahak olmadığı tespit edilen raporlar için ödenek ödenmeyeceğinden çalışılmadığına dair bildirimi de aranmayacaktır.
- İşten çıkarılan veya statü değişikliği yapan sigortalılar için işveren tarafından sigortalının işten ayrıldığı tarihten sonraki süreler için çalışılmadığına dair bildirimin yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
- Sigortalının işten çıkışının verildiği tarihten sonra henüz 9 uncu gün ve öncesinde istirahat raporu verilmesi halinde işverenince çalışılmadığına dair bildirim yapılmasına gerek bulunmamakta olup bu raporların İPC listesine düşmesi halinde ceza uygulanmayacaktır.
