Kamu Kurumlarının ve Belediye Şirketlerinin Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü Ne Kadardır?

Belediye şirketleri, engelli işçi çalıştırma yükümlülüğünde kamu kurumu niteliğinde midir? İŞKUR aracılığı olmadan istihdam edilen engelle işçi, engelli kontenjanında dikkate alınır mı? İşyerinin işçisi iken engelli duruma düşen işçi, engelli statüsünde sayılır mı?

Kamu Kurumlarının ve Belediye Şirketlerinin Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü Ne Kadardır?
Kamu Kurumlarının ve Belediye Şirketlerinin Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü Ne Kadardır?
Haber albümü için resme tıklayın

İçerik

GİRİŞ

Bilindiği gibi hem Anayasada hem de kanunlarda engellilere yönelik çeşitli pozitif ayrımcılık hükümleri yer almaktadır. İstihdam politikaları oluşturulurken de bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de engellilere yönelik bazı pozitif ayrımcılıklar uygulanmaktadır. Bunlardan biri de engellilere yönelik istihdam kontenjanıdır. Zira piyasa koşulları kendi haline bırakıldığında, engellilerin istihdam piyasasında kendilerine yer bulabilmeleri epeyce zor olacaktır. Bu nedenle devlet, istihdam piyasasına müdahalede bulunarak hem kamu kurumlarının hem de özel sektör işyerlerinin belirli oranda engelli çalıştırmasını zorunlu kılmaktadır.

Bu Makalenin PDF formatına ulaşmak için tıklayınız

YASAL MEVZUAT

Engelli işçi çalıştırma zorunluluğu, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. Maddesinde düzenlenmiştir.

Bu yasal düzenlemeye göre; 50 veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde yüzde 3, kamu işyerlerinde ise yüzde 4 engelli işçi çalıştırılması yasal zorunluluktur.

Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.

Engelli işçi çalıştırılmasına ilişkin detaylar Yurt İçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir.

Bu Yönetmeliğe göre; işe alınan engellinin en az yüzde 40 engelli olduğuna ilişkin sağlık kurulu raporunun bulunması gerekmektedir. Bu oranın altında engeli bulunanların istihdamı, zorunlu engelli istihdamını karşılamayacaktır.

Ayrıca işverenlerin, çalıştırmakla yükümlü oldukları engelli işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlamaları gerekmektedir.

BELEDİYE ŞİRKETLERİ, ENGELLİ İŞÇİ ÇALIŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNDE KAMU KURUMU NİTELİĞİNDE MİDİR?

Uygulamada karşımıza çıkan en önemli hususlardan biri, belediye şirketlerinin engelli işçi çalıştırma konusundaki yükümlülükleridir.

Daha açık bir ifade ile belediye şirketleri kamu kurumları gibi yüzde 4 mü, özel sektör işyerleri gibi yüzde 3 mü engelli işçi çalıştırma zorunluluğuna sahiptir?

Bu husus, Yurt İçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmelik ile şu şekilde düzenlenmiştir.

“… Bu maddenin uygulanması bakımından aşağıda sayılan kuruluşlar özel sektör işvereni olarak değerlendirilir.

 a) Mahalli idarelerin ve bağlı kuruluşlarının 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurdukları şirketler ile kooperatifler,

 b) 15/11/2000 tarihli ve 4603 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun kapsamındaki bankalar, borsalar ve bunların müessese, teşebbüs, işletme ve iştirakleri ile sermayesinin tamamı Hazineye ait olup 4/2/1924 tarihli ve 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu ile kurulmuş kuruluşlar,

 c) Kamu kurum ve kuruluşlarının vizeye tabi olmadan işçi çalıştırılan eğitim ve dinlenme tesisi, misafirhane, kreş, anaokulu, spor tesisi, yemekhane ve benzeri sosyal tesisleri”

Dolayısıyla mahalli idarelerin (belediye, il özel idaresi ve köy) ve bağlı kuruluşlarının Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurdukları şirketler, engelli çalıştırma zorunluluğu bağlamında özel şirket olarak değerlendirecektir. Belediye şirketlerinin bu kapsamda olduğu ve yüzde 3 engelli işçi çalıştırmakla yükümlü olduğu açıktır.

ENGELLİ KONTENJANI NASIL HESAPLANIR?

50 ve üzeri işçi çalıştıran işyerlerinde, çalıştırılması gereken engelli işçi sayısının tespitine ilişkin Yönetmelikte şu şekilde ayrıntılı hükümler yer almaktadır:

“-  Zorunlu çalıştırılacak engelli, … işçi sayısının tespitinde belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve işyerindeki tam süreli çalışan işçi sayısına ilave edilir. İşyerinde kısmi süreli olarak çalıştırılan engelli …işçi bulunması halinde bunlar da çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve toplam işçi sayısından düşülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür.

– İşyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz.

– 10/6/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna göre kurulan özel güvenlik şirketleri ile kurumların kendi ihtiyacı için kurduğu güvenlik birimlerinde güvenlik elemanı olarak çalışan işçiler engelli işçi sayısının tespitinde dikkate alınmaz.

– Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.

– Çalıştırılan engelli, eski hükümlü ve terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.”

Engelli işçi sayısının tespitine ilişin bu hükümleri özetleyecek olursak;

  • Belirli ve belirsiz süreli çalışan personelin tamamı hesaplamada dikkate alınır.
  • Kısmi süreli (part-time) çalışan personel, tam süreliye dönüştürülerek hesaba dahil edilir.
  • Yer altı ve su altında çalışan işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.
  • İşyerindeki özel güvenlik görevlileri toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.
  • Toplam işçi sayısı belirlenirken, çalıştırılmakta olan engelliler toplam sayıdan düşülür.
  • Aynı il sınırları içerisinde aynı işverene bağlı birden fazla işyeri olması halinde, engelli kontenjanı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.

İŞKUR KANALIYLA ALINMAYAN ENGELLİ İŞÇİ, ENGELLİ KONTENJANINDAN SAYILIR MI?

Yönetmelik hükümlerine göre, kamu kurumları ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü oldukları engelli  işçileri Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) aracılığıyla sağlamakla görevlidirler.

Peki İŞKUR aracılığı olmadan istihdam edilen engelle işçi, engelli kontenjanında dikkate alınır mı?

İŞKUR aracılığı olmadan engelli istihdam eden özel sektör işvereni, engellinin işe başlama tarihinden itibaren bu durumu en geç 15 iş günü içinde İŞKUR’a bildirmek ve tescil ettirmek zorundadır. İŞKUR’a tescili yapılmayan işçi, engelli statüsünde değerlendirilmez.

Yönetmelikte, “özel sektör işvereni” vurgusu yapılmakta, dolayısıyla özel sektör için İŞKUR aracılığı olmadan istihdam edilen engelli işçinin, gerekli tescil işlemleri yapılması durumunda engelli statüsünde sayılacağı belirtilmektedir. Ancak bu durum özel sektör ile sınırlı tutulduğu için kamu kurumlarının engelli işçi teminini İŞKUR kanalıyla yapmaları gerektiğini değerlendiriyoruz.

İŞYERİNİN İŞÇİSİ İKEN ENGELLİ DURUMA DÜŞEN İŞÇİ, ENGELLİ STATÜSÜNDE SAYILIR MI?

Bu husus, Yönetmelikte şu şekilde düzenlenmiştir:

“İşyerinin işçisi iken engelli duruma düşenlere öncelik tanınır.”

Dolayısıyla işyerinin işçisi iken engelli hâle gelenlere, engelli istihdamı kapsamında öncelik tanınır ve bu işçiler engelli kontenjanının doldurulmasında dikkate alınır.

Bu kapsamda engelli kontenjanına geçirilen işçiler için İŞKUR’dan tescil talebinde bulunulur. İŞKUR, gerekli belgelere istinaden engelli işçi olarak tescillerini yapar.

ENGELLİ İŞÇİ İSTİHDAMINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Kamu ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları engelli işçileri, yükümlülüğün doğmasından itibaren 5 iş günü içinde niteliklerini de belirterek İŞKUR’dan talep etmelidirler.

Engelli statüsündeki işçi taleplerinde, işin niteliği gerektirmediği sürece, engellilik oranına üst sınır getirilemez ve engel grupları arasında ayrım yapılamaz.

Özel sektör işvereni, engelli açığını yükümlülüğün doğduğu andan itibaren otuz gün içinde karşılamak zorundadır.

Kamu işyerlerinin engelli işçi talepleri, kamuda işçi istihdamına ilişkin mevzuat hükümleri çerçevesinde karşılanır.

Yer altı işyerlerinde, su altı işyerlerinde ve engellinin sağlık kurul raporunda çalışamayacağı belirtilen işyerlerinde engelli çalıştırılması yasaktır.

İşe alınmada, iş seçiminde ve diğer süreçlerde engelli işçiler aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz.

İşverenler, işyerlerini engellilerin çalışmalarını kolaylaştıracak ve işin engelli çalışana uygunluğunu sağlayacak şekilde hazırlamak, sağlıkları için gerekli tedbirleri almak, mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde çalıştırmak, işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek, çalışmaları için gerekli araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar.

Uygun koşulların varlığı halinde, çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri İş Kanunlarında belirtilen sürelerden az olmamak koşuluyla engellinin durumuna göre belirlenebilir.

DENETİM VE İDARİ PARA CEZASI

Engelli işçi çalıştırılmasına ilişkin yükümlülüklerle ilgili yapılacak denetim, 4857 sayılı İş Kanununun öngördüğü çalışma hayatının denetimi ve teftişi esaslarına göre yapılır.

Engelli işçi çalıştırılmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen işveren/kurum/idare hakkında, 4857 sayılı İş Kanununun 101. maddesinde belirtilen idari para cezası, aynı Kanunun 108. maddesi gereğince, işyerinin bulunduğu yerdeki İŞKUR İl Müdürü tarafından doğrudan verilir.

Buna göre; engelli çalıştırma yükümlülüğü olduğu halde, bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işverenler için; 2021 yılında 4.345 TL idari para cezası uygulanabilmektedir. Uygulanan ceza hem her bir engelli için hem de ihlalin devam ettiği her ay için uygulanabilecektir.

SONUÇ

50 veya daha fazla çalışanı olan kamu kurumlarının, belediye şirketlerinin ve özel şirketlerin engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu yükümlülük, kamu kurumları için yüzde 4, özel şirketler için yüzde 3’tür.

Belediyelerin Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurdukları Belediye Şirketleri, engelli çalıştırma zorunluluğu bağlamında özel şirket olarak değerlendirilmekte ve buna göre yüzde 3 engelli işçi çalıştırmakla yükümlülükleri bulunmaktadır.

Diğer yandan işyerinin işçisi iken engelli hâle gelenlere, engelli istihdamı kapsamında öncelik tanınır ve bu işçiler engelli kontenjanının doldurulmasında dikkate alınır.

Kamu ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları engelli işçileri, yükümlülüğün doğmasından itibaren 5 iş günü içinde niteliklerini de belirterek İŞKUR’dan talep etmelidirler.

İşverenlerin, çalıştırmakla yükümlü oldukları engelli işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlamaları gerekmektedir.

YASAL UYARI Bu çalışma Kamutech Yazılım A.Ş. mevzuat grubu uzmanları tarafından hazırlanmıştır. Makalenin her türlü yayın hakkı Kamutech Yazılım A.Ş.'ye aittir. Kaynak göstermek ve link vermek kaydıyla alıntı yapılabilir.

Ekli Dosyalar

16 Haz 2021 - 09:58 - Kamu İşçi


göndermek için kutuyu işaretleyin

Yorum yazarak Kamu İşçileri Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kamu İşçileri hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kamu İşçileri editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kamu İşçileri değil haberi geçen ajanstır.