Giriş
Bilindiği üzere, kıdem tazminatı mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun yürürlükte bulunan 14’üncü maddesinde düzenlenmiş olup, bu maddede “ kıdem tazminatı karşılığı” düzenlenmemiştir. Ancak, kıdem tazminatının hesaplanması, hangi ücret üzerinden ödeneceği, hangi ödeme unsurlarının kıdem tazminatı hesabında göz önünde bulundurulacağı ve ödenmemesi durumunda hangi faiz türünün uygulanacağı düzenlenmiştir.
Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır, kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında işçinin çıplak ücretine ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur, kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder, kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre hizmet akidleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir ve en nihayetinde toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
Bu çalışmamızda idareler ve şirketlerinde çalıştırılan işçiler için ileride doğacakları muhtemel kıdem tazminatları için “karşılık” ayrılması konusu incelenecektir.
Bu Makalenin PDF formatı için tıklayınız
Sayıştay Denetimlerinde Bulunan Bulgular
Kamu idarelerinin gerek kendi personeli, gerekse hizmet alımı suretiyle çalıştırdıkları personel için kıdem tazminatı karşılığı ayırmadığı tespit edilmiştir. İdareler ve şirketleri açısından en fazla tespit edilen 10 konudan birisi kıdem tazminatı karşılıklarının ayrılmamasıdır.
Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümleri uyarınca kamu idarelerinin, kıdem tazminatı alma hakkı bulunan personele ödenmesi muhtemel kıdem tazminatı tutarları için karşılık ayırmaları ve ayırdıkları bu karşılıkları 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı ve 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabını kullanarak muhasebe kayıtlarında izlemeleri gerekmektedir.
Kıdem tazminatı karşılıklarının ayrılmaması, kamu idareleri tarafından izleyen dönemlerde ödenmesi öngörülen kıdem tazminatı tutarlarının sağlıklı bir şekilde takip edilmesini güçleştirmekte ve mali tabloların borç ve gider karşılıkları hakkında doğru ve güvenilir bilgi sunmasını engellemektedir.
2-1: …………….Bakanlığı 2019 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu Bulgu 5: Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının Gerçeği Yansıtmaması
………………..Müdürlüğünde çalışan sürekli, geçici ve taşeron işçiler için ayrılan kıdem tazminatı karşılıklarının mizanda eksik görüldüğü, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının gerçek durumu yansıtmadığı tespit edilmiştir.
Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği`nin 291`inci maddesinde; 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında, ilgili mevzuatı uyarınca belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve faaliyet dönemi içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıklarının izleneceği,
342`nci maddesinde ise; 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında, ilgili mevzuatı uyarınca belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan uzun vadeli kıdem tazminatları karşılıklarının izleneceği,
343`üncü maddesinde ise; faaliyet döneminden sonraki yıllarda ödenecek kıdem tazminatları için ayrılan karşılıkların bu hesaba alacak kaydedileceği ifade edilmiştir.
Yapılan denetimlerde, ……………… Müdürlüğünde çalışan yaklaşık 1.655 işçi için ayrılan kıdem tazminatı tutarı mizanda 1.176.441,75 TL olarak görünmektedir. Oysa 2015`ten itibaren hesaplanıp muhasebe müdürlüğüne bildirilmesi gereken tutar anılan Fabrika Müdürlüğü tarafından 132.892.865,19 TL olarak hesaplanmıştır.
Bu durum, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının mizanda yaklaşık olarak 131.716.423,56 TL eksik yer almasına neden olmuştur.
Bu itibarla, kıdem tazminatı karşılıklarının mevzuata uygun muhasebeleştirilmemesinin mali tablolarda hataya neden olduğu değerlendirilmektedir.
2-2: ………………..Genel Müdürlüğü 2019 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu Bulgu 6: Kıdem Tazminatı Karşılıklarının Ayrılmaması ve Kıdem Tazminatı Karşılıkları Hesaplarının Kullanılmaması
……………..Müdürlüğünde yapılan denetimlerde işçiler adına, gerek 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında alt işveren işçisi olarak çalıştıkları süreler için, gerek ise aynı işçilerin 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye 20.11.2017 tarih ve 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 127’nci maddesi ile eklenen Geçici 23’üncü maddesi hükmü gereğince, sürekli işçi kadrolarına geçirilmelerinden sonra sürekli işçi kadrosunda çalıştıkları süreler için kıdem tazminatı karşılığı ayrılmadığı ve Kıdem Tazminatı Karşılıkları Hesaplarının kullanılmadığı tespit edilmiştir.
Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan 14’üncü maddesi gereğince kamu kurumlarının sürekli işçi kadrolarında çalıştırılan işçilerin kıdem tazminatlarının söz konusu işçilerin çalıştırıldığı son kamu kurum veya kuruluşu tarafından ödenmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, 10.09.2014 tarihinde kabul edilen 6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun’un 8’inci maddesiyle, 4857 sayılı İş Kanunun 112’nci maddesine ek getirilmiş olup, bu düzenlemeyle 4734 sayılı Kanunun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında alt işverenler tarafından çalıştırılan işçilerin kıdem tazminatlarının çalıştırıldığı son kamu kurum veya kuruluşu tarafından, işçinin banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi uygulamasına geçilmiştir.
Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Temel Kavramlar” başlıklı 5’inci maddesinde; “İhtiyatlılık ilkesi, muhasebe uygulamasında muhtemel riskler ve olaylar için karşılık ayrılması gerektiği, Dönemsellik ilkesi ise, kamu idarelerinin faaliyetlerini belirli dönemlerde raporlaması ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanması gerektiği,” şeklinde ifade edilmektedir.
Bahsi geçen ilkelerin gereği olarak Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin; 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına ilişkin düzenleme getiren “Hesabın niteliği” başlıklı 291’inci maddesine göre; 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının belirlenecek esaslar dâhilinde ayrılan ve faaliyet dönemi içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatı karşılıklarının izlenmesi için; 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına ilişkin düzenleme getiren “Hesabın niteliği” başlıklı 342’nci maddesine göre ise; 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının, belirlenecek esaslar dâhilinde ayrılan ve bir yıldan uzun vadeli kıdem tazminatı karşılıklarının izlenmesi için; kullanılması gerekmektedir.
Yapılan denetimlerde, ……………. Müdürlüğü tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihale edilen personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında istihdam edilen işçilerin kıdem tazminatları için karşılık ayrılmadığı görülmüştür. Diğer taraftan, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında alt işveren işçisi olarak söz konusu Müdürlükte çalışan aynı işçiler, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen Geçici 23’üncü madde hükmü gereğince, 01.02.2018 tarihinde başlayan başvurular ile sürekli işçi kadrolarına geçirilmişlerdir. Ancak, bahsi geçen işçiler için, sürekli işçi kadrolarına geçirilmelerinden sonra da kıdem tazminatı karşılığı ayrılmadığı anlaşılmıştır.
İşçilerin kıdem tazminatı karşılıklarının ayrılmaması hususu muhasebe uygulamalarında ihtiyatlılık ve dönemsellik ilkelerine uyulmamasına ve 2019 yılı Bilanço ve Faaliyet Sonuçları Tablosunda hataya neden olmaktadır.
Sonuç olarak, 4734 sayılı Kanunun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında istihdam edilen işçilerin taşeron işçisi olarak çalıştıkları süreler için ve bu işçilerin sürekli işçi kadrolarına geçirilmelerinden sonraki çalıştıkları dönemler için, ihtiyatlılık ve dönemsellik kavramları gereğince, faaliyet döneminde tahakkuk eden kıdem tazminatlarının hesaplanarak 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı ve 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı aracılığıyla karşılık ayrılması gerektiği düşünülmektedir.
2-3: …………Üniversitesi 2019 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu Bulgu 2: İşçiler İçin Kıdem Tazminatı Karşılığının Ayrılmaması
Fiilen çalışan tüm işçiler için kıdem tazminatı karşılığı ayrılmadığı tespit edilmiştir.
Kıdem tazminatı karşılığı ayrılması, işçi emekli olunca ödenecek kıdem tazminatı giderinin, işçinin çalıştığı yıllara yayılması ve kurumun kıdem tazminatı sebebiyle yükümlülük altına girdiği tutarın bilinmesini sağlamaktır.
Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin; “Hesabın niteliği” başlıklı 342’nci maddesinde; 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının, ilgili mevzuatı uyarınca belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan uzun vadeli kıdem tazminatları karşılıklarının izlenmesi için kullanılacağı, 343’üncü maddesinde ise, faaliyet döneminden sonraki yıllarda ödenecek kıdem tazminatları için ayrılan karşılıkların bu hesaba alacak, 630 Giderler Hesabına borç kaydedileceği, Kıdem tazminatı karşılığı hesabında kayıtlı tutarlardan, izleyen dönemde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatı karşılıklarının dönem sonunda bu hesaba borç, 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak kaydedileceği, ifade edilmektedir.
Kurumda 693 daimi işçi istihdam edilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu ile mutabakat sağlanarak emekliliği hakeden daimi işçiler belirlendikten sonra, hizmet sürelerine göre kıdem tazminatı hesaplanmalıdır.
Her bir işçi için, her yıl bir maaş tutarı kadar kıdem tazminatı karşılığı ayrılmalı, bu tutarlar her işçi için ayrı ayrı takip edilmeli ve işçiler emekli olduklarında kendileri için ayrılan karşılıklar da kapatılmalıdır.
Kamu İdaresi, işçiler için kıdem tazminatı karşılığının ayrılması konusunda ilgili birimlere yazı yazmış ve çalışmalara başlamış olmakla birlikte, denetim görüşü verilen mali tablolar 2019 yılını ilgilendirdiğinden, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı ve 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabının kullanılmaması nedeniyle, 2019 yılı mali tabloları bu haliyle, tam ve doğru bilgi vermemektedir.
2-4: 2019 Yılı Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu 5.1.18 Kıdem Tazminatı Karşılıklarının Ayrılmaması
Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümleri uyarınca kamu idarelerinin, kıdem tazminatı alma hakkı bulunan personele ödenmesi muhtemel kıdem tazminatı tutarları için karşılık ayırmaları ve ayırdıkları bu karşılıkları 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı ve 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabını kullanarak muhasebe kayıtlarında izlemeleri, uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içindeki kıdem tazminatı karşılığı hesabında kayıtlı tutarlardan, izleyen dönemde ödeneceği öngörülen kısmını dönem sonunda 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına kaydetmeleri gerekmektedir. Denetimlerde, bazı kamu idarelerinin gerek kendi personeli, gerekse hizmet alımı suretiyle çalıştırdıkları personel için kıdem tazminatı karşılığı ayırmadığı ve kıdem tazminatı karşılıklarının muhasebeleştirilmesinde dönemsellik ilkesine uyulmadığı tespit edilmiştir.
Değerlendirme ve Sonuç
Kıdem tazminatı karşılığı hesabı muhasebe yönetmeliklerinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.
37 Borç ve Gider Karşılıkları 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı 379 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı |
372 Kıdem tazminatı karşılığı hesabı; ilgili mevzuatı uyarınca belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve faaliyet dönemi içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıklarının izlenmesi için kullanılır. Vadeleri 1 yılın altına düşen kıdem tazminatı karşılıkları 372- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına alacak kaydedilir. Uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içindeki kıdem tazminatı karşılığı hesabında kayıtlı tutarlardan, izleyen dönemde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatı karşılıkları dönem sonunda bu hesaba kaydedilir.
47 Borç ve Gider Karşılıkları 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı 479 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı |
472 Kıdem tazminatı karşılığı hesabı; ilgili mevzuatı uyarınca belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan uzun vadeli kıdem tazminatları karşılıklarının izlenmesi için kullanılır. Vadeleri 1 yılın altına düşen ve faaliyet dönemi içerisinde ödenmesi öngörülen kıdem tazminatı tutarları 472- Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabına borç kaydedilir.
Kıdem tazminatı karşılığı ayrılması; Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümleri uyarınca zorunlu olup; işçi emekli olunca ödenecek kıdem tazminatı giderinin, işçinin çalıştığı yıllara yayılması ve kurumun kıdem tazminatı sebebiyle yükümlülük altına girdiği tutarın bilinmesini sağlamaktır.
İdareler ve şirketleri bünyelerinde toplam çalıştırdığı işçilerden Sosyal Güvenlik Kurumu ile mutabakat sağlayarak emekliliği hakeden işçiler belirlendikten sonra, hizmet sürelerine göre kıdem tazminatı hesaplanmalı, her bir işçi için, her yıl hesaplanan kıdem tazminatı tutarı kadar kıdem tazminatı karşılığı ayrılmalı, bu tutarlar her işçi için ayrı ayrı takip edilmeli ve işçiler emekli olduklarında kendileri için ayrılan karşılıklar da kapatılmalıdır.
İdareler ve şirketleri, kıdem tazminatı alma hakkı bulunan personele ödenmesi muhtemel kıdem tazminatı tutarları için karşılık ayırmaları ve ayırdıkları bu karşılıkları 372 ve 472 nolu hesapları kullanarak muhasebe kayıtlarında izlemeleri gerekir. Aksi takdirde, idareler ve şirketleri tarafından izleyen dönemlerde ödenmesi öngörülen kıdem tazminatı tutarlarını sağlıklı bir şekilde takip edilmesini güçleştirir ve mali tabloların (bilanço ve faaliyet sonuçları tablosu) borç ve gider karşılıkları hakkında doğru ve güvenilir bilgi sunması engellenir ve hataya neden olur. Bununla ilgili herhangi bir idari para cezası söz konusu değildir.
372 ve 472 nolu hesapların gerçek durumu yansıtması gerekmektedir.
372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında, ilgili mevzuatı uyarınca belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve faaliyet dönemi içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıklarının izlenir; 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabında, ilgili mevzuatı uyarınca belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan 1 yıldan uzun vadeli kıdem tazminatları karşılıkları izlenir ve faaliyet döneminden sonraki yıllarda ödenecek kıdem tazminatları için ayrılan karşılıklar bu hesaba alacak kaydedilir.
Muhasebe uygulamalarında ihtiyatlılık ilkesi, muhtemel riskler ve olaylar için karşılık ayrılması gerektiği; dönemsellik ilkesi, kamu idarelerinin faaliyetlerini belirli dönemlerde raporlaması ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanması gerektiğini belirtir. Bu çerçevede idareler ve idare şirketleri kıdem tazminatı karşılıklarının ayrılmasında ihtiyatlılık ve dönemsellik ilkelerine uygun hareket etmelidir.
YASAL UYARI Bu çalışma Kamutech Yazılım A.Ş. mevzuat grubu uzmanları tarafından hazırlanmıştır. Makalenin her türlü yayın hakkı Kamutech Yazılım A.Ş.'ye aittir. Kaynak göstermek ve link vermek kaydıyla alıntı yapılabilir.
Yorum yazarak Kamu İşçileri Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kamu İşçileri hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kamu İşçileri editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kamu İşçileri değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Kamu İşçileri Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Kamu İşçileri hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Kamu İşçileri editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Kamu İşçileri değil haberi geçen ajanstır.