İşçilere Yapılan Ayni Yardımlar Gelir Vergisine Tabi midir?  

GİRİŞ

Bilindiği gibi işçilere/çalışanlara, özellikle Ramazan ayı, bayramlar ve yılbaşı gibi özel günler başta olmak üzere çeşitli ayni yardımlar yapılmaktadır. Bunlar genelde gıda kolisi, bayram paketi, kıyafet (gömlek, pantolon, ayakkabı) veya benzer nitelikte yardımlar olmaktadır. 

Ayrıca özel günlerin dışında yine işçilere; toplu iş sözleşmelerinden kaynaklı olarak gömlek, pantolon, ayakkabı gibi giyim eşyası ile havlu, sabun vs. yardımlar verilmekte, yine gıda paketi ya da yoğurt, süt gibi ayni yardımlar yapılmaktadır.

Peki bu ayni yardımlar Gelir Vergisi açısından nasıl değerlendirilmelidir? Ayni yardımlar Gelir Vergisine tabi midir? Hangi ayni yardımlarda Gelir Vergisi istisnası söz konusudur?

GELİR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE ÜCRET KAVRAMI NEDİR? HANGİ ÖDEMELER ÜCRET OLARAK KABUL EDİLİR?

Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. Maddesinde ücret şu şekilde tanımlanmıştır:

“Ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.”

Açıkça görüleceği gibi Gelir Vergisi Kanununda ücret tanımı son derece geniş tutulmuş, ‘para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler’ ücret olarak tanımlanmış, başka adlar altında ödenmiş olmasının ücret olma özelliğini değiştirmeyeceği vurgulanmıştır.

Dolayısıyla işçilere verilen bayram kolisi, kıyafet, sabun, havlu vs yardımların Gelir Vergisi Kanunu açısından ücret olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞININ ÖZELGELERİNDE AYNİ YARDIMLARDA GELİR VERGİSİ KONUSU NASIL DEĞERLENDİRİLMİŞTİR?

Gelir İdaresi Başkanlığı Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 93767041-KDV-2012/4-113 Sayı ve 20/06/2013 Tarihli Özelgesinde şu açıklamaya yer verilmiştir:

“İlgide kayıtlı özelge talep formunuzda, toplu iş sözleşmesi kapsamında işçilerinize dağıtılan

giyim eşyası (pantolon, gömlek, ayakkabı vs) ile Ramazan ayı ve dini bayramlarda verilen gıda gibi ihtiyaç maddeleri bedellerine ilişkin olarak ödenen katma değer vergisinin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı ile yapılan bu ayni ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.”

GELİR VERGİSİ YÖNÜNDEN

Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesinde; "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir...", 62 nci maddesinde ise "İşverenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir...." hükümleri yer almış, aynı Kanunun 63 üncü maddesinde de ücretin gerçek safi tutarının tespitinde nelerin indirim konusu yapılacağı belirtilmiştir.

Aynı Kanunun 27 nci maddesinin 2 numaralı bendine göre, resmi veya özel müesseseler tarafından hizmet erbabına demirbaş olarak verilen giyim eşyası gelir vergisinden istisna edilmiştir.

İşverenler tarafından hizmet erbabına verilen giyim eşyasının gelir vergisinden istisna edilebilmesi

için;

-Hizmet erbabına verilen giyim eşyasının işin icabı olarak verilmiş olması,

-İşte giyilen bir giyim eşyası olması,

-Demirbaş niteliğinde bulunan bir giyim eşyası olması

-Hizmet erbabının işten ayrılması halinde giyim eşyasının geri alınması gerekmektedir.

Öte yandan, Kanunun 94 üncü maddesinde tevkifat yapmak zorunda olan mükellefler sayılmış, aynı maddenin birinci fıkrasının (1)numaralı bendinde de "Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre" vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.

Buna göre, hizmet erbabına yukarıda yer alan şartlar dahilinde verilmeyen giyim eşyalarının gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, personele verilen demirbaş niteliğinde olmayan ayakkabı ve elbise gibi giyim eşyaları ile yapılan gıda yardımlarının ücret olarak kabul edilmesi ve hizmet erbabının brüt ücretine dahil edilerek Gelir Vergisi Kanununun ücretin vergilendirilmesine ilişkin hükümleri doğrultusunda vergiye tabi tutulması gerekmekte olup, ayrıca genel giderler kapsamında indirim konusu yapılabilecektir.”

Gelir İdaresi Başkanlığı İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 67854564-1741-495 Sayı ve 03/11/2015 Tarihli ve “İşçilere yapılan ayni yardımların vergisel durumu” konulu Özelgesi’nde ise şu açıklama yer almaktadır:

“GELİR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61'inci maddesinde; "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

 Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez." hükmü yer almaktadır.

….

Yukarıdaki hüküm ve açıklamalara göre; şirketinizin personelinize yaptığı yakacak kömür

yardımı bedellerinin, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61'inci maddesi kapsamında net ücretin bir unsuru olarak değerlendirilip, ücretin brüt tutarı hesaplanarak, brüt tutar üzerinden aynı Kanunun 94'üncü maddesinin 1'inci bendi gereği tevkifat yapılması gerekmektedir.”

SAYIŞTAY KARARLARINA GÖRE AYNİ YARDIMLAR GELİR VERGİSİNE TABİ TUTULMALI MIDIR?

Sayıştay tarafından kurumlara ve idare şirketlerine yapılan denetimlerde; ayni yardımların vergiye tabi tutulması gerektiği belirtilmekte, vergilendirilmesi gereken ayni yardımlarda bu hususun atlanması durumunda kamu zararına hükmedilmektedir.

Sayıştay 6. Dairesi’nin 09.05.2019 Tutanak Tarihli ve 667 Karar, 204 İlam Numaralı kararında şu şekildedir: 

“Gelir Vergisi Kesintisi

Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi sonucunda;

... Belediyesi ile … Sendikası arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesi uyarınca işçilere yapılan ayni yardımlardan gelir vergisi kesintisinin yapılmadığı görülmüştür.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin Tarifi” başlıklı 61’inci maddesinde;

“Ücret, işverene tabi belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.

Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır.

1. 23 üncü maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları;

2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;

3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, İl genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

5. (Değişik: 4/12/1985 - 3239/53 md.) Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.” denilmektedir.

Yukarıda verilen mevzuat hükümlerine göre, bir ödemenin para veya ayın olarak ödenmesi onu ücret tanımının dışına çıkarmamakta; dolayısıyla da gelir vergisinden istisna olmasını sağlamamaktadır. Bu sebeple, ... Belediyesi ile … Sendikası arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin 36’ncı maddesi gereği işçilere yapılan ayni temizlik yardımından 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu uyarınca gelir vergisi kesintisinin yapılmaması sonucu kamu zararına neden olunmuştur.

Ancak, ... Belediyesi’nde görevli işçilere yapılan ayni yardımlardan gelir vergisi kesintisi yapılmaması sonucu oluşan kamu zararı tutarı …. TL’nin … tarih ve …, … ve … yevmiye numaralı ödeme emri belgeleri ile ahizlerinden hesap yılından sonra tahsil edildiği anlaşıldığından, konu hakkında ilişilecek husus kalmadığına ve yapılan tahsilatın ilamda gösterilmesine, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.”

Dolayısıyla hem Gelir İdaresi’nin Özelgelerinde hem de Sayıştay Kararlarında izah edildiği üzere; Gelir Vergisi Kanunu’na göre istisnalar dışındaki ayni olarak sağlanan menfaatlerin vergiye tabi tutulması gerektiği açıktır.

Gelir Vergisinden istisna olan ayni yardım niteliğindeki yardımlar ise şu şekildedir:

·         İşyerinde işçiye yemek verilmesi

·         Yemek kartı ya da kuponu olarak verilen yemek yardımı ( 2022 yılı için 36,72 TL’yi aşan kısmı vergiye tabidir.)

·         Personele mülkiyeti işverene ait alanda konut temini, ışıklandırma ve suyun temini (100m2’yi aşan kısmı vergilendirir)

·         İşverenin işyerine toplu olarak getirip götürmek amacıyla işçilerine servis sağlanması

·         İşçilere iş icabı demirbaş olarak verilen ve ayrılırken geri alınan kıyafetler.

Sonuç olarak yukarıda sayılan ayni yardımlar dışında işçiye verilen ayni yardımların (gömlek, pantolon, ayakkabı, havlu, sabun, gıda paketi, yoğurt, süt, kömür vs.) Gelir Vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

AYNİ YARDIMLAR NASIL VERGİLENDİRİLİR?

Ayni yardımların vergiye tabi tutulmasında nasıl bir yol izleneceği de önemlidir.

Çalışanlara işletme/kurum dışından temin edilerek verilen ayni yardımların vergilendirilmesinde şu yol izlenmelidir:

Söz konusu ayni yardımın satın alınması sırasında alınan faturanın KDV dahil tutarı, personele verilen ücretin net tutarı olarak dikkate alınmalı, bu tutardan hareketle brüt ücret tutarı bulunmalı ve bu brüt ücret üzerinden Gelir Vergisi kesilmelidir.

Çalışanlara kurum/işletme içinde üretilen malların ayni yardım olarak verilmesi durumunda ise, bu malların ortalama perakende satış fiyatı net ödeme olarak kabul edilmeli, bu tutardan brüte gidilerek Gelir Vergisi kesilmelidir.