I- GİRİŞ
İdareler çalıştırdıkları sigortalıları için idare veya yargı mercilerince geriye yönelik ücret farkları, fazla mesai, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, prim, ikramiye ve buna benzer ödemelere karar verilebilmektedir. Bunun yanında iş akdinin askıda olduğu veya hizmet akdinin son bulduğu tarihte geçmişe dönük bir takım ödemelerin de yapıldığı görülmektedir. İşveren konumunda bulunan idarelere bu ödemelerden dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu’na yükümlülüklerini idari para cezası uygulanmaksızın yerine getirebilmeleri için aşağıdaki hususlara riayet edilmesi gerekir.
Bu Makalenin PDF formatına ulaşmak için tıklayınız
II- YASAL DAYANAK
II. a) Kanun: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “prime esas kazançlar” başlıklı 80’inci maddesi hükmünde prime esas kazançlar açıklanmıştır.
4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.
a) Prime esas kazançların hesabında;
1) Hak edilen ücretlerin,
2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,
brüt toplamı esas alınır.
……………….
d) ………….Toplu iş sözleşmelerine tabi işyerleri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, 82 nci madde hükmü de nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilir. Bu durumlarda sigorta primlerinin, yukarıda belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihini izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi halinde, gecikme cezası ve gecikme zammı alınmaz ve 102 nci madde hükümleri uygulanmaz.
Bu maddenin uygulamasına ilişkin usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
II. b) Yönetmelik: 5510 sayılı Kanunun 80’inci maddesinin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar hakkında SGK tarafından Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği yayımlanmıştır. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin “aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi, verilmesi ve saklanması” başlıklı 102’nci maddesinin (6) numaralı fıkrasında yasal süre dışında bildirilmesi gereken prime esas kazanç bilgileri düzenlenmiştir.
(6) (Ek:RG-29/5/2016-29726) Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanları çalıştıranlar yönünden, bu maddenin üçüncü fıkrasında öngörülen sürelerde verilmemiş olmakla beraber;
a) (Değişik:RG-25/8/2016-29812) 10.2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre toplu iş sözleşmesi akdedilen işyerlerinde;
1) Toplu iş sözleşmesi nedeniyle geriye yönelik ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek aylık prim ve hizmet belgelerinin, toplu iş sözleşmesinin imzalandığı tarihi,
2) Yüksek Hakem Kurulu kararı nedeniyle geriye yönelik ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek aylık prim ve hizmet belgelerinin ise işverenin, toplu iş sözleşmesinin dolayısıyla Yüksek Hakem Kurulu kararının tarafı olan sendikaya üye olması halinde, Yüksek Hakem Kurulu kararının taraf sendikaya tebliğ edildiği tarihi, işverenin herhangi bir sendikaya üye olmamakla birlikte, toplu iş sözleşmesinin dolayısıyla Yüksek Hakem Kurulu kararının tarafı olması halinde, Yüksek Hakem Kurulu kararının işverene tebliğ edildiği tarihi,
3) İşveren ile işyeri sigortalıları arasında akdedilen ve uygulanan iş sözleşmesinin mahkemelerce anılan Kanuna aykırı bulunması ve toplu iş sözleşmesi hükümlerinin uygulanmasına karar verilmesi nedeniyle geriye yönelik ödenmesi gereken ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek aylık prim ve hizmet belgelerinin, mahkeme kararının işverene tebliğ edildiği tarihi,
b) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan ve toplu iş sözleşmesi dışında kalan sigortalı personel ile özel sektöre ait işyerlerinde sendikalara üye olmamaları sebebiyle toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında kalan sigortalılara, geriye dönük ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin, alınan karar tarihini,
c) Aylık veya ücretleri Hazine ve Maliye Bakanlığının vizesine tabi olması sebebiyle ödenmesine sonradan karar verilen sigortalı personel için vizenin gecikmesine bağlı olarak aylık veya ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi dışında, ancak vize işleminin gerçekleştiğine ilişkin yazının ilgili idareye tebliğ tarihini,
ç) Bir aydan fazla istirahat alan sigortalılara Kurumca ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin yanı sıra işverenlerince toplu iş sözleşmesine dayanılarak istirahatli bulunulan süre için ücret ödenmesi hâlinde, bu ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin istirahat süresinin sona erdiği tarihi,
d) 4857 sayılı İş Kanununun 21 inci maddesine istinaden iş mahkemelerince veya özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca göreve iadesine karar verilen sigortalı personel için verilmesi gereken asıl veya ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin,
1) 21/8/2013 tarihine kadar kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının sigortalıya tebliğinden sonra on iş günü içinde sigortalı, işverene işe başlamak üzere başvurduğu takdirde, onuncu iş gününün içinde bulunduğu ayı,
2) 21/8/2013 tarihinden itibaren sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve işverenin usulüne uygun daveti üzerine işe başlaması halinde, davete ilişkin tebligatın alındığı tarihin veya işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde, sigortalı personelin işe başlamak için işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı,
e) İdare mahkemesi kararlarına göre görevlerine iade edilen sigortalı personel ile ilgili olarak ödenmesine karar verilen ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin;
1) 17/4/2012 tarihine kadar kesinleşen mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihini takip eden günü,
2) 17/4/2012 tarihinden sonra mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihini takip eden günü,
f) Kamu kurumlarında çalışan sigortalılar için;
1) 21/8/2013 tarihine kadar idare mahkemesi kararları veya idarece verilen kararlar gereğince geriye yönelik ücret ödenmesi halinde, bu ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihi takip eden günü veya idarenin karar tarihini,
2) 21/8/2013 tarihinden itibaren mahkeme kararları veya idarece verilen kararlar gereğince geriye yönelik ücret ve ücret niteliğinde ödeme yapılması halinde, bu ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihi takip eden günü veya idarenin karar tarihini,
…
ğ) Toplu iş sözleşmelerine tabi işyeri işverenlerince veya kamu idarelerince ya da yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenen ücret dışındaki ödemelere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilmek üzere belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihlerini,
…..
…..
(Değişik ibare:RG-5/12/2017-30261) takip eden ayın 23’üne kadar, Kuruma, e-sigorta kanalıyla gönderilmesi veya kağıt ortamında verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
II. c) Tebliğ: İşveren Uygulama Tebliği’nin 2.2-Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin Kuruma Verilmesi başlıklı maddesinde de yasal süre dışında bildirilmesi gereken prime esas kazanç bilgileri düzenlenmiştir.
Ayrıca;
takip eden ay/dönemin, işyerinin özel nitelikte olması halinde 23’üne, resmi nitelikte olması halinde 7’sine kadar, Kuruma, e-Sigorta kanalıyla gönderilmesi veya kağıt ortamında verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilecek ve Kanunun 102 nci maddesinde belirtilen idari para cezası uygulanmayacaktır.
III- İŞ SÖZLEŞMESİ DEVAM EDERKEN GERİYE DÖNÜK YAPILAN ÖDEMELERİN BİLDİRİLMESİ VE İDARİ PARA CEZASI
III. a) Toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerleri açısından değerlendirme
– Toplu iş sözleşmesi nedeniyle geriye yönelik ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek aylık prim ve hizmet belgelerinin/ek muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin toplu iş sözleşmesinin imzalandığı tarihi takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
– Yüksek Hakem Kurulu kararı nedeniyle geriye yönelik ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek aylık prim ve hizmet belgelerinin işverenin, toplu iş sözleşmesinin dolayısıyla Yüksek Hakem Kurulu kararının tarafı olan sendikaya üye olması halinde, Yüksek Hakem Kurulu kararının taraf sendikaya tebliğ edildiği tarihi, işverenin herhangi bir sendikaya üye olmamakla birlikte, toplu iş sözleşmesinin dolayısıyla Yüksek Hakem Kurulu kararının tarafı olması halinde, Yüksek Hakem Kurulu kararının işverene tebliğ edildiği tarihi takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
– İşveren ile işyeri sigortalıları arasında akdedilen ve uygulanan iş sözleşmesinin mahkemelerce 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na aykırı bulunması ve toplu iş sözleşmesi hükümlerinin uygulanmasına karar verilmesi nedeniyle geriye yönelik ödenmesi gereken ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek aylık prim ve hizmet belgelerinin, mahkeme kararının işverene tebliğ edildiği tarihi takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
– 1 (bir) aydan fazla istirahat alan sigortalılara SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin yanı sıra işverenlerince toplu iş sözleşmesine dayanılarak istirahatli bulunulan süre için ücret ödenmesi hâlinde, bu ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin istirahat süresinin sona erdiği tarihi takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
III. b) Toplu iş sözleşmesinin uygulanmadığı işyerleri açısından değerlendirme
Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan ve toplu iş sözleşmesi dışında kalan sigortalı personele, geriye dönük ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin alınan karar tarihini takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
III. c) Aylık veya ücretleri Hazine ve Maliye Bakanlığının vizesine tabi olan işyerleri açısından değerlendirme
Aylık veya ücretleri Hazine ve Maliye Bakanlığının vizesine tabi olması sebebiyle ödenmesine sonradan karar verilen sigortalı personel için vizenin gecikmesine bağlı olarak aylık veya ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi dışında, ancak vize işleminin gerçekleştiğine ilişkin yazının ilgili idareye tebliğ tarihini takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
III. d) İşe iadesine iş mahkemelerince karar verilmesi halinde yapılacak işlem
4857 sayılı İş Kanunu’nun 21’inci maddesine istinaden iş mahkemelerince veya özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca göreve iadesine karar verilen sigortalı personel için verilmesi gereken asıl veya ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin,
– 21.08.2013 tarihine kadar kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının sigortalıya tebliğinden sonra 10 (on) iş günü içinde sigortalı, işverene işe başlamak üzere başvurduğu takdirde, onuncu iş gününün içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
– 21.08.2013 tarihinden itibaren sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren 10 (on) işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve işverenin usulüne uygun daveti üzerine işe başlaması halinde, davete ilişkin tebligatın alındığı tarihin veya işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde, sigortalı personelin işe başlamak için işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
III. e) Görevine idare mahkemelerince karar verilmesi halinde yapılacak işlem
İdare mahkemesi kararlarına göre görevlerine iade edilen sigortalı personel ile ilgili olarak ödenmesine karar verilen ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin;
– 17.04.2012 tarihine kadar kesinleşen mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihini takip eden günü takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
– 17.04.2012 tarihinden sonra mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihini takip eden günü takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
III. f) Kamu kurumlarında çalışan sigortalılara geriye yönelik ücret ödenmesi halinde yapılacak işlem
Kamu kurumlarında çalışan sigortalılar için;
– 21.08.2013 tarihine kadar idare mahkemesi kararları veya idarece verilen kararlar gereğince geriye yönelik ücret ödenmesi halinde, bu ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihi takip eden günü veya idarenin karar tarihini takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
– 21.08.2013 tarihinden itibaren mahkeme kararları veya idarece verilen kararlar gereğince geriye yönelik ücret ve ücret niteliğinde ödeme yapılması halinde, bu ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihi takip eden günü veya idarenin karar tarihini takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
III. g) Hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu tarihte yapılacak işlem
Toplu iş sözleşmelerine tabi işyeri işverenlerince veya kamu idarelerince ya da yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenen ücret dışındaki ödemelere (ikramiye, ilave tediye vb) ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dahil edilmek üzere belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihlerini takip eden ayın 23’üne kadar (aylık prim ve hizmet belgesi açısından)/takip eden ayın 26’sına kadar (muhtasar prim ve hizmet beyannamesi açısından), SGK’ya/Gelir İdaresine, e-sigorta/e-beyanname kanalıyla gönderilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilir.
IV- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Yukarıda detaylı bir şekilde farklı durumlarla açıklandığı üzere, gerek toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde, gerek toplu iş sözleşmesinin uygulanmadığı işyerlerinde, idareler tarafından, iş mahkemeleri tarafından, arabulucular tarafından, özel hakemler tarafından, idare mahkemeleri tarafından verilen geçmişe dönük/geriye dönük işçilik hakları (ücret, ücret zammı, fazla mesai ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, ikramiye, ilave tediye vb.) ödenebilmekte ve/veya ödenmesi kararlaştırılmaktadır. Burada önemli olan aylık prim ve hizmet belgelerinin, şu anda 7 pilot ilde uygulanan muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yukarıda belirtilen tarihleri izleyen ayın 23’üne/26’sına kadar e-sigorta/e-beyanname üzerinden SGK’ya/Gelir İdaresine gönderilmesi halinde belge/beyanname YASAL SÜRESİNDE VERİLMİŞ GİBİ KABUL EDİLECEK, izleyen ayın/dönemin sonuna kadar da sigorta primlerinin ödenmesi halinde primler YASAL SÜRESİ İÇİNDE ÖDENMİŞ GİBİ KABUL EDİLECEK ve en nihayetinde belge/beyannamelerden dolayı İDARİ PARA CEZASI UYGULANMAYACAK, primlerden dolayı GECİKME CEZASI VE GECİKME ZAMMI ALINMAYACAKTIR. Bu durumla karşılaşmamak adına işverenlerimizin, idarelerimizin bu sürelere uyması önem arz etmektedir.
YASAL UYARI Bu çalışma Kamutech Yazılım A.Ş. mevzuat grubu uzmanları tarafından hazırlanmıştır. Makalenin her türlü yayın hakkı Kamutech Yazılım A.Ş.'ye aittir. Kaynak göstermek ve link vermek kaydıyla alıntı yapılabilir.
